Dirijan tesir, bir ‘varlık’tan bir ‘madde’ye veya bir başka varlığa bir tâli tesirin (Tâli tesirler) gelmesi olayında; bu tâli tesir ve eşliğindeki ‘güdücü tesir’ kafilesine refakat eden; daha yüksek idrakli, vazifeli kaynaklardan çıkan; birinci tâli tesire hedefi bulduran; onu yoldaki saldırgan (mütecaviz), parazit tesirlerden koruyan; gerekirse bu bozucu tesirleri ortadan kaldıran; daha kudretli, sevk edici tesirdir. (81, 82)
Bir varlıktan bir maddeye ya da bir varlığa bir tâli tesirin gelmesi şöyle olur:
Bir tesirin bir maddeden bir maddeye gelmesi demek, o tesiri “verici madde”nin manyetik alanından alıcı maddenin manyetik alanına çok ince bazı partiküllerin, yani pek yüksek hareketleri haiz (hareketleri taşıyan, hareketlere sahip) değerlerin aktarılması demektir. (80) Bu aktarım her iki tarafın da katılımıyla olur. (80) Tâli tesiri alacak maddenin ya da varlığın ihtiyacına cevap verme kudret ve liyakatinde bulunan verici varlığın manyetik alanından bir tesirin kalkmasına karşılık, alıcı madde veya varlık da kendisine ulaşması istenilen bu tesiri –kendi manyetik alanından bir parçasını uzatmak suretiyle– adeta davet eder gibi bir vaziyet alır, daha doğrusu davet edici tesirler göndermeye başlar ki, bunlara ‘öncü tesir’ denir. (80-81) İnsanların istekleri, arzuları, ihtiyaçları, ‘cehit’leri ve ‘dua’ları öncü tesirler grubuna birer örnek olarak gösterilebilir. (81)
Tesiri alacak olan varlık ya da maddenin ihtiyacına cevap verme kudret ve liyakatinde bulunan verici varlığın manyetik alanından bir tesir kalkar. (80) Bu tesire bir de ulaşacağı hedefin yönünü göstermek üzere ‘güdücü tesir’ denilen ikinci bir tâli tesir eşlik etmektedir. (81) Fakat güdücü tesir, refakat ettiği birinci tâli tesiri, sinyal vererek (öncü tesir göndererek) onu beklemekte olan manyetik alana tam isabetle ulaştı rabilecek kudrette değildir. (81)
Bunların hedefe ulaşmalarını önleyebilecek iki etken vardır:
1- Güdücü tesir, her şeyi kapsayan bir idrak genişliğine sahip olmadığından, yolunu şaşırabilir. (81) Yani birinci tâli tesirin sempatize olabileceği, ihtiyaçları dolayısıyla bu tür tesirlere sinyal veren birtakım başka manyetik alanlar daha olabilir ki, bu birinci tâli tesirin oralara gitmemesi icap eder. (81) İşte güdücü tesirin bu husustaki yetersizliği yüzünden, birinci tâli tesir, diğer alanların vermekte oldukları sinyallere aldanıp kapılarak, yönünü onlardan birine doğru çevirebilir. (82)
2- Hedefi yönünde giden birinci tâli tesire müdahale edip onun mahiyetini değiştirmek, yolundan çevirmek, hatta ortadan kaldırmak kudretinde olan, başka bir sürü parazit tesirle karşılaşmaları mümkündür. Güdücü tesirler –bazen çok güçlü olan– bu müdahalelere karşı koyabilecek durumda değildirler. (82) Birinci tâli tesir bu tür saldırılar karşısında korunmasız kalınca, yarı yolda yozlaşıp fonksiyonunu yitirecek duruma gelebilir, bir başka yere sürüklenebilir ya da dağılıp gidebilir. (82)
Oysa, ‘ilâhî nizam’da herhangi bir işin aksaması, bozulması, kötü sonuçlar vermesi gibi nizamı bozucu düzensizliklere asla izin verilmez. (82) Bu yüzden, bu tür aksaklıkları önleyici tertipler kurulmuştur. (82) İşte bu tertiplerden biri olarak, ilk tesirle beraber gelen güdücü tesirden başka, daha yüksek idrakli, vazifeli kaynaklardan, daha üstün tâli tesirler çıkıp bu kafileye refakat ederler ki, bunlara da dirijan (sevk edici) tesirler denir. (82)
Dirijan tesirin, birinci tâli tesire, öncü tesire ve güdücü tesire oranla rolü kabaca şu örnekle açıklanabilir: Bir katarın en önünde bir vagon vardır, onun arkasında bir lokomotif vardır, bu lokomotifi de bir makinist sevk ve idare etmektedir. (82) Burada “vagon” yola çıkan birinci tâli tesiri, “lokomotif” güdücü tesiri, “makinist” dirijan tesiri, kabaca sembolize eder. (82) Varılacak istasyondan verilen işaretler ise öncü tesiri temsil eder. (82) Bu “tesir katarı” alıcının manyetik alanına gelince, güdücü ve dirijan tesirlerin vazifeleri, o alanın eşiğinde biteceğinden, bu refakat tesirleri, birinci tâli tesiri, manyetik alanın sınırında terk edip ondan ayrılırlar. (82)
Birinci tâli tesir ise gayesine uygun olarak yaptığı etkilerle o alanın tâbi bulunduğu madde bünyesi üzerinde lüzumlu değişmeleri yapar, o maddenin mevcut değer dengesini (Düalite prensibi) bozar, ona çeşitli hareketler yaptırır: Yerinden oynatır, hâl ve şekillerini değiştirir; kısacası şiddeti ve yönü derecesine göre –daima düalite prensibi ve değer farklanması mekanizmasından istifade ederek– o maddede çeşitli olaylar meydana getirir. (82) Kuşkusuz bütün bunlar da, daima yüksek tesirler mekanizması nın kontrolü altında olur. (83)